10 نکته مهم در لوله کشی آب ساختمان

در این مطلب قصد داریم 10 نکته مهم در لوله کشی آب ساختمان را با شما به اشتراک بگذاریم که شاید هرگز تا بحال به آن ها دقت کرده باشید.

سیستم لوله کشی آب ساختمان یکی از مهمترین و حیاتی ترین تجهیزاتی است که اجرای دقیق آن شرایط لازم برای شروع زندگی در یک بنا را آماده می کند.

اهمیت این سیستم شاید بیش از هر امکانات جانبی دیگر همچون لوله کشی گاز و سیم کشی برق ساختمان باشد، چون آب اساسی ترین مسئله برای ادامه حیات انسان است.

نکات ارزشمند و بسیار مهمی در خصوص لوله کشی آب ساختمان وجود دارند، که توجه به آن ها ضامن بهره برداری هرچه بهتر و راحت تر از این سیستم می باشد. با ما همراه باشید تا تک تک این نکات را با یکدیگر بررسی کنیم.

10 نکته مهم در لوله کشی آب ساختمان

1. دقت به میزان فشار آب

شاید یکی از طلایی ترین نکات در خصوص لوله کشی آب ساختمان توجه به فشار آب در این سیستم باشد.

اگر فشار آب ورودی به ساختمان بیش از حد پایین باشد، شرایط برای ساکنین سخت می شود، به عنوان مثال از یک دوش گرفتن ساده محروم می شویم.

چون فشار آب به قدری کم است که آبگرمکن یا پکیج روشن نمی شوند تا آب گرم با فشار مناسب را در اختیار ما قرار دهند.

از طرفی بالا بودن بیش از حد فشار آب هم صحیح نیست. این نکته مهمی است که باید در لوله کشی آب ساختمان به آن توجه نمود.

فشار بالای آب علاوه بر این که باعث هدر رفت آب می شود، می تواند سبب سستی اتصالات آب شده و حتی نشتی و ترکیدگی لوله آب را در پی داشته باشد.

میزان فشار آب در مکان های مختلف ممکن است متفاوت باشد، در نتیجه بایستی در زمان طراحی لوله کشی آب ساختمان میزان فشار آب منطقه بررسی شود.

در مناطقی که فشار آب بالاست، لازم است تا از تجهیزات مختلف از قبیل شیرهای کاهنده فشار برای تنظیم فشار آب دریافتی در سیستم کمک گرفت.

کم بود فشار آب را هم می توان با کمک تجهیزات دیگری از قبیل نصب منبع ذخیره آب، نصب پمپ و مخزن تحت فشار و یا بوستر پمپ ها تامین نمود.

در نهایت تشخیص میزان فشار آب و نیاز به نصب هر کدام از تجیزات ذکر شده وظیفه مجری لوله کش در زمان اجرای سیستم لوله کشی آب است.

 اگر میزان فشار آب در سیستم لوله کشی ساختمان کم باشد، باید یکی یا ترکیبی از تجهیزات زیر را به سیستم اضافه نمود:

• پمپ و مخزن ذخیره مرتفع
• پمپ و مخزن تحت فشار بدون دیافراگم
• پمپ و مخزن تحت فشار با دیافراگم
• سیستم افزایش فشار بدون مخزن
• شیر فشار شکن از نوع قابل تنظیم

در صورت نیاز به تهیه منبع تحت فشار توصیه می کنیم ابتدا مقاله راهنمای انتخاب و خرید منبع تحت فشار را مطالعه کنید.

تنظیم میزان سرعت آب

پارامتر بعدی که باید به عنوان یک نکته مهم در خصوص لوله کشی آب ساختمان به آن توجه شود، میزان سرعت آب است.

اگر سرعت جریان آب در سیستم لوله کشی آب ساختمان تنظیم نباشد، یعنی بیش از حد کم یا زیاد باشد، باعث هدر رفت آب شده و یا ممکن است تجهیزات آبی ساختمان به خوبی کار نکنند.

بر اساس قوانین ملی تاسیسات ساختمان کاهش سرعت جریان آب در لوله ها باید تا حدی صورت بگیرد که افزایش قطر لوله ها باعث افزایش غیر قابل توجیه هزینه لوله کشی نشود.

میزان سرعت جریان آب متاثر از چند پارامتر زیر است:

• مقدار فشار آب
• سایز لوله آب استفاده شده

در این بین هر چه سایز لوله آب ورودی به ساختمان کوچکتر باشد، از مقدار سرعت و فشار جریان آب نیز کاسته می شود.

توجه داشته باشید که سایز لوله آب خود یک پارامتر بسیار مهم در لوله کشی آب ساختمان است، که در بخش های بعدی بیشتر در این خصوص صحبت خواهیم کرد.

• دمای آب

یک قانون اصلی در خصوص رابطه بین دمای آب و میزات فشار و سرعت آب وجود دارد، به این صورت که هر چه دمای آب بیشتر باشد، فشار و سرعت جریان آب نیز بیشتر می شود.

رگلاتور جریان یا flow regulator یک وسیله بسیار مناسب است که می توان از آن برای تنظیم سرعت جریان آب در سیستم لوله کشی آب ساختمان استفاده کرد.

این وسیله به صورتی طراحی شده که حتی ضربات قوچی در لوله ها، صدای لوله و فشار بسیار بالا در شیرآلات ساختمان را دفع می کند.

به عنوان نمونه در صورت استفاده از رگلاتور جریان در سیستم لوله کشی آب ساختمان، اگر شخصی در حمام باشد و ما شیر آب آشپزخانه را باز کنیم، میزان جریان و دمای آب در هر دو محل مصرفی از آب به اندازه تنظیمی و دلخواه خواهد بود.

محدود کردن جریان آب در شیرآلات و تجهیزات آبی ساختمان به بالانس نمودن فشار آب موجود در ساختمان کمک می کند.

2. توجه به سایز لوله آب

اندازه گذاری لوله های آب ساختمان باید طوری باشد که سرعت زیاد جریان آب موجب ایجاد سر و صدای مزاحم و همچنین کاهش طول عمر لوله ها بر اثر خوردگی نشود.

جدول حداقل قطر اسمی لوله های آب رسانی به لوازم بهداشتی مختلف در ساختمان

3. در نظر گرفتن نوع طراحی سیستم لوله کشی آب ساختمان

نحوه طراحی سیستم لوله کشی آب در تامین آسایش و بازدهی حداکثری این سیستم موثر است. به همین دلیل چند قانون در این خصوص وجود دارد:

• طول لوله ها باید در کمترین اندازه ممکن در نظر گرفته شود. لوله های آب باید در نزدیکی تجهیزات آبی در ساختمان اجرا شوند، با این هدف که از کمترین تعداد اتصالاتی مانند زانویی و سه راهی استفاده شود.
• هر چه طول متراژ لوله کشی بیشتر باشد، از میزان سرعت جریان آب کاسته شده و آب گرم در درون لوله ها افت دما پیدا می کند. همچنین مقدار مصالح مورد نیاز برای لوله کشی آب افزایش می یابد.
• محل ورودی لوله آب اصلی به داخل ساختمان باید در جایی باشد که امکان دسترسی به آن ساده بوده و بتوان تجهیزات جانبی همچون شیر کاهنده فشار( در صورت لزوم) را بر روی آن نصب کرد.
• طراحی سیستم لوله کشی آب گرم متصل به حرارت مرکزی از قبیل پکیج، موتورخانه و آبگرمکن باید به صورتی باشد که کمترین طول لوله تا مصرف کننده را داشته باشد.
• هر چه فاصله بین حرارت مرکزی آب تا مصرف کننده ها کمتر باشد، افت دمایی در طول لوله کمتر خواهد شد.
• به منظور پیشگیری از تولید صداهای آزاردهنده لوله ها در ساختمان از عبور دادن لوله ها از قسمت بالا یا نزدیک اتاق خواب و اتاق پذیرایی اجتناب شود.

4. دقت در نوع لوله آب انتخابی

نوع لوله ای که در سیستم لوله کشی آب ساختمان مورد استفاده قرار می گیرد باید قدرت کافی برای تحمل دما، فشار و سرعت آب در حمل را داشته باشد.

پارامترهای مهم در نوع لوله انتخابی عبارتند از:

• کیفیت بالای لوله در برابر رسوب و خوردگی
• سهولت در نصب
• قیمت خرید مناسب
• قابلیت حمل و نقل و نگهداری آسان

از جمله لوله های رایج قابل استفاده در سیستم لوله کشی آب ساختمان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• لوله های فلزی
• لوله های پلی بوتلین
• لوله های پلی اتیلن
• لوله های پلی پروپلین
• لوله های پلیمری پنج لایه

لوله های فلزی و غیر فلزی تک لایه و چند لایه مورد استفاده در توزیع آب سرد و گرم مصرفی باید از نظر بهداشتی با استاندارد NSF61 نیز مطابق داشته باشد.

از جمله نکات مهمی که باید در زمان انتخاب نوع لوله آب مد نظر قرار دهید، عبارتند از:

• اگر قصد اجرای سیستم لوله کشی توکار را دارید، لوله باید از جنسی باشد که در برابر ترکیبات خاک و مصالح مقاوم بوده و دچار خوردگی نشود.
• با توجه به دمای آب و هوایی منطقه لوله بایستی در برابر یخ زدگی مقاوم باشد.
• لوله آب باید مقاومت کافی در برابر اشعه UV خورشید را داشته باشد.
• لوله مد نظر باید بتواند فشار و دمای آب را تحمل کند.

5. انتخاب فیتینگ یا اتصالات لوله ها

فیتینگ هایی که در لوله کشی توزیع آب سرد و گرم مصرفی در داخل ساختمان به کار می روند بایستی از نظر جنس، اندازه، ضخامت جدار و دیگر مشخصات با لوله ها مطابقت داشته باشند و برای کار با لوله های انتخابی مناسب باشند.

اگر از مهره ماسوره برای اتصال لوله های در سیستم لوله کشی آب ساختمان استفاده می شود، مهره ماسوره انتخابی باید از نوعی باشد که سطح آب بند بین دو قطعه آن مخروطی یا تخم مرغی باشد.

 فیتینگ هایی که در لوله کشی فولادی گالوانیزه استفاده می شود، بایداز نوع چدنی چکش خوار یا فولادی دنده ای گالوانیزه و طبق استانداردهای زیر باشد:

فیتینگ هایی که در لوله کشی مسی استفاده می شود باید از نوع مسی یا آلیاژهای مس، مناسب برای اتصال لحیمی مویینگی یا اتصال فیتینگ فشاری باشند.

فیتینگ هایی که در لوله کشی پلاستیکی توزیع آب سرد و گرم مصرفی داخل ساختمان بکار می روند، باید از نظر بهداشتی، شرایط دما و فشار کار برای اتصال به لوله پلاستیکی انتخاب شده مناسب باشند.

6. لزوم ذخیره سازی آب در ساختمان

یکی از مشکلاتی که احتمال رخ دادن آن در سیستم لوله کشی آب وجود دارد، قطع شدن نا بهنگام آب است. به همین دلیل باید اقدامات لازم جهت ذخیره سازی آب صورت بگیرد.

اهداف ذخیره سازی آب در ساختمان به قرار زیر است:

• کنترل فشار آب مورد نیاز لوله کشی توزیع آب مصرفی ساختمان
• منطقه بندی توزیع آب در ساختمان های بلند
• حفاظت از شبکه آب شهری
• توزیع آب از بالا به پایین

برای این منظور باید در ساختمان های مسکونی بیش از 4 طبقه یا بیشتر از ده واحد آپارتمانی یک عدد مخزن ذخیره آب با گنجایش دست کم 12 ساعت مصرف، بر اساس 150 لیتر برای هر نفر در شبانه روز پیش بینی شود.

توجه داشته باشید که مخزن ذخیره آب نباید در جایی ساخته یا نصب شود که در معرض نفوذ سیل یا آب زیر زمینی باشد. همچنین لوله فاضلاب یا آب غیر بهداشتی نباید از روی مخزن آب عبور کند.

مخزن ذخیره آب مصرفی در ساختمان باید خصوصیات زیر را داشته باشد:

• باید در برابر اثر آب مقاوم باشد.
• اگر مخزن ذخیره آب از نوع فولادی است، بایستی سطوح داخلی و خارجی آن گالوانیزه باشد.
• چنانچه مخزن ذخیره آب غیر فولادی یا فولادی غیر گالوانیزه باشد، سطوح داخلی و خارجی آن باید با مواد مناسب که در رنگ، طعم، بو و گوارا بودن آب اثر نگذارد و ایجاد مسمومیت نکند، اندود شود.
• مخزن ذخیره آب باید دریچه آدم رو داشته باشد تا بازرسی و تعمیر داخلی آن امکان پذیر باشد.
• دریچه آدم رو مخزن ذخیره آب باید در زمان بسته بودن، کاملاً هوابند بوده و در برابر ورود مواد آوده، حشرات و کرم ها محافظت شود.
• روی لوله ورود آب به مخزن باید یک شیر قطع و وصل و یک شیر کنترل از نوع شناور نصب شود تا بتوان از سر ریز شدن و اتلاف آب جلوگیری کرد.

7. اهمیت حفاظت از آب آشامیدنی

یک نکته بسیار مهم در خصوص لوله کشی آب ساختمان که شاید کمتر به آن توجه کنیم، لزوم حفاظت از آب آشامیدنی است.

لوله کشی توزیع آب آشامیدنی در ساختمان باید به شکلی طرح، نصب و نگهداری شود که از هرگونه آلوده شدن با آب غیر آشامیدنی و دیگر مایعات، مواد جامد یا گازی محافظت شود.

این مواد ممکن است از طریق اتصال مستقیم یا از طریق هر اتصال دیگری به آب وارد شوند یا در آن نفوذ کنند.

بر این اساس چند نکته مهم را باید در لوله کشی آب ساختمان رعایت کنید:

• اتصال مستقیم بین لوله کشی آب آشامیدنی و لوله کشی آب غیر آشامیدنی مجاز نیست. مگر آنکه با نصب لوازم مورد تایید از برگشت جریان جلوگیری شود.
• اتصال مستقیم بین لوله کشی توزیع آب سرد و لوله کشی آب گرم مصرف مجاز نیست، مگر اینکه با نصب لوازم مورد تایید از برگشت جریان پیشگیری شود.
• ارتباط مستقیم بین لوله کشی آب آشامیدنی که از شبکه آب شهری تغذیه می شود و شبکه لوله کشی آب آشامیدنی که از منابع خصوصی تغذیه می شود، مجاز نیست.
• نباید لوله کشی آب آشامیدنی را به لوله کشی فاضلاب و لوله کشی آب باران متصل کرد.

8. توجه به فشار معکوس یا سیفوناژ

یک اتفاق دیگر که ممکن است در سیستم لوله کشی آب ساختمان ایجاد شود و باید در هنگام اجرای این سیستم به آن نکته توجه کنیم، پدیده فشار معکوس یا سیفوناژ است.

سیفوناژ معکوس عبارت است از برگشت جریان در خلاف جهت اصلی در نتیجه فشار منفی در سیستم لوله کشی رفت آب.

فشار معکوس یا جریان معکوس هنگامی ایجاد می شود که فشار پایین دست جریان از فشار جریان اصلی بیشتر شود.

برای پیشگیری از برگشت جریان آب در سیستم لوله کشی آب ساختمان از روش های مختلفی استفاده می شود:

• فاصله هوایی
• نصب شیر اطمینان اختلاف فشار بین دو شیر یک طرفه
• نصب شیر یک طرفه دوتایی
• نصب شیر یک طرفه دوتایی با شیر تخلیه بین آن ها
• نصب خلاشکن اتمسفریک
• نصب خلاشکن فشاری
• نصب خلاشکن برای شیر سرشلنگی

در صورت استفاده از هر کدام از تجهیزات ذکر شده در قسمت فوق پاره ای نکات وجود دارد، که باید رعایت شوند:

• لوازم و شیرهایی که برای جلوگیری از برگشت جریان آب ناشی از فشار معکوس یا مکش سیفونی به کار می رود، باید برابر استاندارد معتبر و مورد تایید باشند.
• حداقل فاصله هوایی قائم باید از زیر دهانه خروجی لوله آب آشامیدنی تا تراز روی لبه سرریز آب هر یک از لوازم بهداشتی، هر مخزن آب یا هر نوع دهانه تخلیه دیگر که آب در آن می ریزد، اندازه گیری شود.
• شیر یک طرفه ای که برای جلوگیری از برگشت جریان آب به داخل لوله کشی آب آشامیدنی نصب می شود، باید از نوع فنردار با نشیمن آب بند باشد.
• شیر یک طرفه نصب شده باید در یک جهت به آب اجازه جریان دهد و در جهت دیگر هیچ نشتی نداشته باشد.
• شیر یک طرفه دوتایی باید شامل دو عدد شیر یک طرفه فنردار با نشیمن آب بند باشد که پشت سر هم روی لوله نصب می شود.
• بین این دو شیر یک طرفه یک اتصال برداشت آب برای آزمایش با شیر قطع و وصل قرار می گیرد.
• شیرهای قطع و وصل باید در دو طرف شیر یک طرفه دوتایی نصب شود.
• شیر اطمینان اختلاف فشار بین دو شیر یک طرفه باید شامل دو عدد شیر یک طرفه فنردار با نشیمن آب بند باشد.
• خلاء شکن باید طوری نصب شود که زیر آن دست کم 150 میلی متر بالاتر از تراز لبه سرریز لوازم بهداشتی یا هر مصرف کننده دیگر آب قرار گیرد.
• نصب خلاء شکن به تنهایی برای جلوگیری از برگشت جریان ناشی از فشار معکوس کافی نیست.

9. توجه به عایق کاری لوله های آب

عدم عایق کاری صحیح لوله آب یکی از رایج ترین دلایل ترکیدگی لوله آب آن هم در فصول سرد سال است.

همچنین اگر لوله حامل آب گرم باشد، علاوه بر ترکیدگی لوله باعث اتلاف حرارت آب با محیط می شود، در نتیجه لازم است به منظور پیشگیری از این معضلات لوله های آب گرم مصرفی عایق کاری شوند.

10. ضد عفونی کردن لوله های آب

لوله کشی توزیع آب مصرفی ساختمان باید پیش از بهره برداری، بر اساس الزامات مقرر شده از طرف ناظر قانونی ضدعفونی شوند.

به منظور شستشوی لوله های آب مصرفی بایستی داخل لوله ها از مواد زائد و زیان آور کاملاً پاک شوند. شستشو باید آنقدر تکرار شود که آب خروجی از دهانه های باز لوله کشی کاملاً تمیز و بدون هیچ گونه مواد زائد و آلوده باشد.

برای ضد عفونی کردن سیستم لوله کشی آب ساختمان باید لوله ها را با محلول کلر با غلظت 50 میلی گرم در لیتر پر کرد، سپس شیرها و دهانه های باز لوله ها به مدت 24 ساعت بسته شوند.

 ضد عفونی سیستم لوله کشی آب را می توان به مدت تنها 3 ساعت ولی با کلر با غلظت 200 میلی گرم در لیتر انجام داد.

 پس از پایان زمان مشخص شده باید لوله کشی را از محلول کلر خالی کرد و با آب آشامیدنی دوباره شستشو کرد تا زمانی که آب خروجی از دهانه های باز لوله بدون کلر باشد.

لازم است پس از اتمام مراحل ضدعفونی لوله ها، نمونه آب برای آزمایش میکروب شناسی برداشته شود. اگر نتیجه آزمایش نشان دهنده وجود آلودگی در لوله ها باشد، عمل ضد عفونی به ترتیبی که گفته شد، تکرار می شود.

قوانین مبحث 16 ملی تاسیسات بهداشتی ساختمان در خصوص لوله کشی آب

در این بخش به منظور تکمیل توضیحات خود در خصوص نکات مهم لوله کشی آب ساختمان قصد داریم تا قوانین مبحث شانزدهم ملی تاسیسات را در مورد لوله کشی آب ساختمان با هم مرور کنیم:

• لوله کشی توزیع آب مصرفی در ساختمان یا ملک از نقظه خروج لوله آب از کنتور به داخل ساختمان آغاز شده و تا نقطع مصرف ادامه پیدا می کند.
• اتصال لوله آب ساختمان به لوله خروجی آب از کنتور باید طبق دستورالعمل سازمان آب شهر انجام شود.
• هر ساختمان یا ملک که محل سکونت، اقامت یا کار انسان است، باید به لوازم بهداشتی مجهز باشد.
• لوله کشی توزیع آب مصرفی ساختمان ممکن است از شبکه لوله کشی آب شهری یا از شبکه لوله کشی آب خصوصی تغذیه شود.
• در صورتی که در داخل ساختمان دو شبکه لوله کشی آب آشامیدنی باشد، که یکی از شبکه آب شهری و دیگری از شبکه آب خصوصی تغذیه شود، این دو شبکه باید به کلی از یکدیگر جدا باشند.
• در سیستم هایی که آب سرد و گرم یک از لوازم بهداشتی جداگانه از یک کلکتور یا مانیفولد گرفته می شود، سرعت آب در کلکتور 4 فوت در ثانیه یا 1/2 متر در ثانیه باشد.
• فلنچ هایی که در لوله کشی فولادی گالوانیزه برای توزیع آب سرد و گرم مصرفی در داخل به کار می روند باید از جنس چدنی، چدن چکش خوار یا فولادی گالوانیزه مخصوص اتصال دنده ای باشد.
• پیش از اتصال دهانه لوله باید در سطح عمود بر محور بریده شود، براده ها و مواد اضافی از لبه های دهانه جدا گردد.
• داخل لوله آب باید از هر گونه مواد اضافی که مانع از جریان آب می شود، کاملاً پاک و تمیز شود.
• دهانه انتهایی لوله باید کاملاً باز و سطح مقطع داخلی آن برابر سطح مقطع داخلی لوله یا فیتینگ مورد نظر برای اتصال باشد.
• در اتصال اجزای لوله کشی فولادی گالوانیزه در قطرهای نامی 65، 80 و 100 میلی متر، می توان از اتصال فلنجی باشد.
• اتصال لوله به لوله، لوله به فیتینگ و فیتینگ به فیتینگ در لوله کشی لوله های غیر فلزی مخصوص آب به دو روش مکانیکی یا جوشی صورت می گیرد.
• اتصال مکانیکی باید از نوع دنده ای یا فشاری باشد. اتصال دنده ای با فشاری با کمک واسط از جنس برنجی یا فولادی با روکش نیکل یا قلع طبق توصیه کارخانه سازنده صورت بگیرد.
• اتصال جوشی لوله به لوله و لوله به فیتینگ باید با گرم کردن سطح تماس آن ها توسط اتو لوله کشی و با به کمک چسب مخصوص مخصوص در سطح تماس آن ها صورت بگیرد.
• در جریان نصب لوله و دیگر اجزای لوله کشی باید داخل لوله ها و فیتینگ ها از ذرات فلز، ماسه، خاک، مواد آب بندی و غیره کاملاً پاک شود.
• در نقاط بالای شبکه لوله کشی که احتمال محبوس شدن هوا باشد، باید شیر تخلیه هوا نصب شده و در نقاط پایین شبکه لوله کشی باید شیر تخلیه آب نصب شود.
• به منظور امکان تخلیه آب شبکه لوله کشی ساختمان باید بعد از کنتور آب ساختمان و بلافاصله بعد از شیر قطع و وصل و شیر یک طرفه، شیر تخلیه آب نصب شود.
• در لوله کشی توزیع آب گرم مصرفی باید برای امکان انبساط و اقباض لوله ها پیش بینی های لازم صورت بگیرد.
• در مسیرهایی که لوله ها در معرض یخ زدن باشند، باید با عایق گرمایی یا روش های مورد تایید دیگر حفاظت شوند.

برای آشنایی با نحوه عایق کاری لوله های آب گرم و سرد ساختمان روی لینک مقاله مورد نظر بزنید.

جمع بندی:

اگر نکات مهم لوله کشی به درستی رعایت نشوند، مشکلات زیادی در سیستم لوله کشی از قبیل نشتی، یخ زدگی لوله ها، افت فشار آب، سستی اتصالات لوله کشی آب و وارد شدن خسارت های مالی ناشی از نم زدگی ایجاد خواهد شد.

بنابراین بسیار ضروریست که لوله کشی آب ساختمان توسط مجریان متخصص و بر اساس نقشه لوله کشی ایجاد شود.

همکاران ما در مجموعه تاسیسات 24 ساعته تجربه و تخصص کافی برای اجرای اصولی ترین سیستم های لوله کشی آب در ساختمان را دارند.

بنابراین اگر شما هم قصد اجرای لوله کشی آب در ساختمان خود را دارید، همین الان با ما تماس گرفته و با فرم درخواست سرویسکار را پر کنید.

منابع فارسی:

منبع1 منبع 2

منابع انگلیسی:

منبع1