دودكش موتورخانه مجرايي است كه نقش انتقال دود و گازهاي حاصل از احتراق را به هواي آزاد دارد.

در این مطلب، با مهمترین نکات مربوط به انتخاب، نصب و اصلاح دودکش موتورخانه، آشنا می شوید. با ما همراه باشید.

 

دودکش موتورخانه

دودكش ها اهميت ويژه اي در سيستم هاي احتراقي دارند و علاوه بر خارج كردن ذرات و دود ناشي از احتراق، تاثیر مهمي هم در كاركرد سيستم بويلر موتورخانه دارند.

اساس فعالیت دودكش ها وجود اختلاف فشار مابين دو نقطه است، به عبارت دیگر فشار در قسمت بالايی دودكش بسيار كمتر از فشار در بخش پايينی آن است و بنابراين يك جريان مداوم در راستاي عمود بر سطح زمين از پايين دودكش به سمت بالا شكل می گیرد.

هر چقدر ارتفاع دودکش بيشتر شود، اختلاف فشار هم بيشتر می شود.

وجود يك دودكش با قطر و ارتفاع مناسب در بویلر و ديگ بخار موتورخانه (بر اساس موارد مندرج در استانداردها و راهنمايي سازنده)، باعث ايجاد قدرت مكش بيشتر در داخل كوره بويلر شده كه در نتيجه آن، شدت جريان انتقال محصولات احتراقی بهبود می یابد و همزمان با افزایش ضريب انتقال جرمي سيالات داغ، انتقال حرارت در سطوح تماس بويلر نيز بهتر مي شود.

نحوه نصب و اصلاح دودکش موتورخانه 1

شکل 1 نصب دودکش موتورخانه

سرویس و نگهداری از بویلر و دیگ موتورخانه در مقاله نحوه سرویس بویلر موتورخانه در دسترس شما عزیزان است.

انتخاب دودکش موتورخانه مناسب

انتخاب دودكش نامناسب و يا اجراي نادرست آن، علاوه بر اثرات مخرب در كاركرد و راندمان بويلر، خطر ايجاد شرايط گازگرفتگي و مرگ را هم با خود به دنبال دارد.

گزارش كارشناسان آتشنشاني، شركت گاز و ... گواه این مدعی است که علت بیش از 80 درصد حوادث گازگرفتگي مشكل دودكش ساختمان ها است.

نصب، اجرا و اصلاح دودکش ها با پيروي از مفاد استانداردها و مقررات ملي ساختمان اهميت بالایی در چگونگي كاركرد ايمن همراه با بازدهی مناسب موتورخانه دارد.

برخي نكات مهم كه در محاسبه، انتخاب، نصب و اصلاح دودكش ها بايد بدان ها توجه كرد به قرار زیر است:

  1. دودکش واقع در داخل موتورخانه از جنس ورق فولادی سیاه انتخاب می شود و سپس با دو دست رنگ مخصوص محتوی ترکیبات روی و کروم روی آن پوشیده می شود.
  2. برای جلوگیری از نفوذ آب، دودکش ها بایستی دارای کلاهک مخصوص باشند.
  3. جهت تنظیم فشار در دودکش، دریچه تعدیل فشار در محل مناسبی نصب شود.
  4. جهت تخلیه دوده دودکش، در قسمت پایین آن باید دریچه بازدید پیشبینی شود.
  5. دهانه خروجی دودکش موتورخانه، باید تا اندازه یک متر بالاتر از دست انداز پشت بام، امتداد پیدا کند.
  6. اجرای دودکش ها باید حتی الامکان مستقیم و عمودی باشد و چنانچه نیاز به انحراف باشد، از 30 درجه بیشتر نشود. اگر در مسير قائم دوخم لازم شود، اختلاف شيب قسمت بين دوخم با خط زاويه قائم نباید بيش از 45 درجه باشد.

نحوه نصب و اصلاح دودکش موتورخانه 2

شکل 2 نمایی از یک دودکش موتورخانه ساختمان

  1. دودكش بويلرهاي فايرتيوب موتورخانه در پشت يا بالاي ديگ قرار می گیرد.
  2. سطح داخل دودکش موتورخانه بایستی صیقلی و صاف باشد.
  3. دودکش های در معرض هوای آزاد، باید به شکل مناسبی عایق بندی شوند.
  4. در مواقعی که دمای دود زیاد است، بايد جنس دودكش از مصالح نسوز ساخته شود. همچنین بایستی کلیه سطوح دودکش داخل موتورخانه به ضخامت حداقل 2 اینچ از عایق مخلوط سیمان با پنبه نسوز و همچنین روکش تور ریز گالوانیزه که بر روی آن ماستیک نسوز و رنگ نهایی مقاوم در برابر حرارت و آب کشیده می شود، پوشیده شود.

برای آشنایی با عایقکاری، به مقاله عایق کاری حرارتی لوله های موتورخانه مراجعه فرمایید.

  1. توجه شود که محل دهانه خروجی دودکش، بایستی در معرض جریان هوا بوده و در پناه ساختمان دیگری قرار نگرفته باشد.
  2. هنگامی که ارتفاع دودکش زیاد است، نصب فونداسیون مخصوص دودکش، در قسمت پایینی آن، ضروری است.
  3. جهت حداقل کردن ایجاد مکش معکوس، نیاز است که دهانه خروجی دودکش موتورخانه در محلی به دور از نواحی پر فشار نصب شود. گفتنی است که نواحی پر فشار در گوشه های ساختمان، دیوارهای جان پناه پشت بام یا زیر پیش آمدگی لبه های شیروانی سقف و یا در نزدیکی کانال های عمودی ایجاد می شود.

نحوه نصب و اصلاح دودکش موتورخانه 3

شکل 3 نمای خارجی دودکش ساختمان

  1. انتهاي كليه دودكش ها بايد از ديوارهاي جانبي حداقل سه متر فاصله داشته باشد. چنانچه فاصله كمتر از 3 متر باشد انتهاي دودكش بايد حداقل به میزان 60 سانتي متر بالاتر از بلندترين ديوار مجاور قرار گيرد.
  2. قسمت قائم دودكش موتورخانه بايد روي پايه هاي مناسب قرار داده شود تا وزن آن به پايه انتقال داده شود.
  3. طول قائم دودكش موتورخانه باید توسط بست هاي مناسب به ديوارهای ساختمان محكم شود.
  4. عبور دودكش از فضاي داخلي ساختمان و سقف كاذب حمام مجاز نیست (به دلیل جلوگیری از پوسیدگی).
  5. كليه محل هاي اتصال دودكش موتورخانه بايستی كاملا دودبندی شوند.
  6. استفاده از قطعات لوله هاي سيماني پيش ساخته سر صاف (لب به لب) به عنوان دودکش ممنوع بوده و بايستی از نوع نر و ماده (فنجاني) استفاده به عمل آید.
  7. سطح مقطع دودكش با مكش طبيعي حداقل بايد برابر با دهانه خروجي دستگاه باشد (جز در مواردي كه به يك سيستم دودكش، چند دستگاه متصل است).
  8. سطح مقطع دودكش موتورخانه در هيچ حالتي نبايستی كمتر از 45 سانتيمتر مربع باشد.

نحوه نصب و اصلاح دودکش موتورخانه 4

شکل 4 نمایی از یک دودکش موتورخانه در پشت بام

  1. شكل مقطع دودكش مي تواند دايره، مربع و يا مستطيل انتخاب شود. در این بین، مقطع دايره ای بهترين شكل مقطع براي دودكش است، زیرا حرکت دود در آن به شكل مارپيچ است، درحالیکه در مقطع مربعی به علت وجود آشفتگي در گوشه هاي دودكش، مكش کمتری نسبت به مقطع دايره اي ایجاد می شود.

مقطع مستطيلی چندان مناسب نبوده و میزان كشش آن از مقطع مربعی هم كمتر است. شایان ذکر است که هرچه نسبت طول به عرض بيشتر باشد مكش دودکش كمتر خواهد شد.

  1. دمپر مسدودكننده دودكش موتورخانه در زمان خاموش شدن مشعل دیگ، در محل مناسب نصب شود.
  2. تا حد امکان در مسير دودكش از زانويي استفاده نشود، زيرا كارايي آن را کاهش می دهد.
  3. مسير دودكش موتورخانه نبايستی با مصالح ساختماني يا هر مانع ديگری (مانند لانه پرندگان و ...) بسته شده باشد.
  4. جهت جلوگيري از انتقال حرارت به ديواره ها، بايد فضاي خالي پيرامون دودكش در فضای ميان ديوار وجود داشته باشد.
  5. قطر لوله فلزي دودكش در هنگام عبور از ديوار و تقاطع آن نبايد دچار تغییر شود.
  6. در انتخاب دودكش مناسب، بايستی قدرت الكتروموتور و همچنین، ميزان هوادهي پروانه دمنده ديگ را هم لحاظ کرد.
  7. اگر مسيرهاي فرعي در مسير دود و محصول احتراق وجود داشته باشد، دودكش بايد طوري انتخاب شود كه افت فشار بوجود آمده از مسيرهاي فرعي را جبران نماید.

نحوه نصب و اصلاح دودکش موتورخانه 5

شکل 5 نمایی از یک دودکش موتورخانه در پشت بام

  1. طراحي، نصب و بازرسي دودكش در تاسيسات گرمايشي، تعويض هوا و تهويه مطبوع، بايستی مطابق با الزامات مندرج در فصل 11 از مبحث 14 مقررات ملي ساختمان ايران انجام گيرد. در اين مقررات حدود و دامنه كار، الزامات عمومي طراحي، دودكش قائم ساختماني، لوله رابط دودكش و دودكش قائم فلزي به دقت تعيين و شرح داده شده است.
  2. افزايش سرعت جريان باعث ايجاد صدا و لرزش در مسير دودكش مي شود. جداي از مزاحمت و سر و صدا ایجاد شده، اين افزايش لرزش مي تواند منجر آسیب دیدن سازه دودكش نیز شود.
  3. محاسبه و انتخاب درست سطح مقطع دودكش بسيار حیاتی است. درصورتی که سطح مقطع كوچك انتخاب شود، سرعت دود در آن زیاد شده و سروصدا ایجاد خواهد كرد و دودکش نيز كشش مناسبی نخواهد داشت و اگر سطح مقطع بزرگ انتخاب شود، سرعت دود كم شده، درجه حرارت آن پايين آمده و در نتيجه كشش دودكش کم می شود. 

ابعاد دودکش مورد نیاز

با استفاده از جدول راهنمای زیر که از استاندارد 16000 برگرفته شده است، می توان بر اساس ظرفیت حرارتی دیگ و ارتفاع دودکش، قطر مناسب را انتخاب کرد.

ارتفاع مفید دودکش موتورخانه بر حسب متر
 

3

6

9

12

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

70

80

ظرفیت حرارتی مفید دیگ بر حسب کیلوکالری بر ساعت

قطر مورد نیاز دودکش موتورخانه بر حسب سانتی متر

40000

15

12

11

10

10

                      

60000

18

15

14

13

12

11

10

10

                

80000

21

17

16

15

14

13

12

12

11

11

10

10

        

100000

23

19

17

16

15

14

14

13

12

12

12

11

11

11

10

  

125000

26

21

19

18

17

16

15

15

14

13

13

13

12

12

12

11

150000

28

24

21

20

19

18

17

16

15

15

14

14

14

13

13

12

175000

30

25

23

21

20

19

18

17

16

16

15

15

15

14

14

13

200000

32

27

25

23

22

20

19

19

18

17

16

16

16

15

15

14

250000

36

30

27

25

24

23

21

21

20

19

18

18

17

17

16

15

300000

40

33

30

28

26

25

23

23

21

21

20

20

19

19

18

18

350000

43

36

32

30

29

27

25

24

23

22

22

21

21

19

19

19

400000

46

38

34

32

30

29

27

26

25

24

23

23

22

22

21

20

500000

51

43

39

36

34

32

30

29

28

27

26

25

25

24

23

22

600000

56

47

42

40

38

35

33

32

30

29

28

28

27

26

25

25

700000

61

51

46

43

41

38

36

34

33

32

31

30

29

29

28

27

800000

65

54

49

47

43

40

38

36

35

34

33

32

31

31

29

28

900000

69

57

52

49

46

43

41

39

37

35

35

35

33

32

31

30

1000000

72

60

55

51

48

45

43

41

39

38

37

37

35

34

33

32

1200000

76

66

50

56

53

49

47

45

43

42

40

40

38

37

36

35

1400000

79

72

65

60

57

53

50

48

46

45

43

42

41

40

39

38

1600000

88

77

70

64

61

57

54

52

50

48

47

45

44

43

42

41

1800000

97

82

74

68

65

61

58

55

53

51

50

48

47

46

45

43

2000000

106

89

81

75

71

67

63

60

58

55

54

53

51

50

49

47

2500000

115

96

87

82

77

72

67

65

62

60

58

57

55

54

52

50

3000000

125

105

95

89

84

79

74

71

68

66

64

62

61

59

57

55

3500000

136

114

103

95

90

85

81

76

74

71

69

67

66

64

62

59

4000000

145

122

110

102

97

91

86

82

79

76

74

72

70

68

66

64

4500000

153

129

116

108

103

97

90

87

83

81

78

76

74

72

70

68

5000000

162

136

123

114

108

101

95

91

87

85

82

80

78

76

73

71

جدول 1 قطر پیشنهادی دودکش بر اساس ظرفیت دیگ و ارتفاع دودکش

 

فاکتور Z دودکش

این فاکتور برای انواع زانویی دودکش موتورخانه مطابق جدول زیر می باشد:

زاویه زانویی (درجه)

فاکتور Z

30

0.149

45

0.221

60

0.328

90

1.191

جدول 2 فاکتور Z برحسب زاویه زانویی

توجه: تعداد و نوع زانویی های استفاده شده در موتورخانه باید به نحوی باشد که مجموع فاکتور Z آنها از 2.5 فراتر نرود.

 

نصب کلاهک باران گیر دودکش

کلاهک باران گیر ممکن است با استفاده از ورق فولادی یا سایر مصالح ساختمانی، به شکل های گوناگونی ساخته شود.

مجموع مساحت خالص دهانه های خروج دودکش، باید حداقل دو برابر سطح مقطع دودکش باشد.

برای جلوگیری از ورود پرندگان و اجسام خارجی به دودکش، می توان توری محافظ با چشمه های به ابعاد حداقل 25 میلی متر در دهانه خروج دود نصب کرد.

در نقشه اجرایی زیر، نمونه ای از یک کلاهک باران گیر دودکش با ورق فولادی گالوانیزه نشان داده می شود.

نحوه نصب و اصلاح دودکش موتورخانه 6

شکل 6 جزئیات نصب کلاهک باران گیر دودکش

قطر داخلی دودکش به میلی متر

ابعاد کلاه گیر به میلی متر

ارتفاع A

قطر B

ارتفاع C

150

125

300

80

200

150

400

100

250

200

500

125

300

225

600

150

400

300

800

200

500

380

1000

250

600

450

1200

300

جدول 3 ابعاد پیشنهادی جهت نصب کلاهک باران گیر دودکش

 

دودکش فلزی تک جداره موتورخانه

در نقشه زیر عبور دودکش فلزی تک جداره را از ضخامت سقف و بام می توانید مشاهده کنید.

جزئیات قید شده برای حالتی عنوان شده است که ضخامت بام از جنس مواد مصالح نسوختنی باشد.

نحوه نصب و اصلاح دودکش موتورخانه 7

شکل 7 جزئیات عبور دودکش از مصالح سقف و بام با مصالح نسوختنی

  • دودکش فلزی تک لایه باید با عایق گرمایی نسوختنی، به ضخامت حداقل 50 میلی متر عایق شود. همچنین باران گیر از ورق فولادی گالوانیزه به ضخامت حداقل 3 میلی متر بایستی روی سکوی ساختمانی را پوشش دهد.
  • قطر داخلی غلاف فولادی 25 میلی متر بزرگتر از قطر خارجی دودکش لحاظ می شود.
  • آن بخشی از ورق فولادی گالوانیزه که بر اثر جوشکاری آسیب دیده است، بایستی با استفاده از یک رنگ مناسب (ZINC RICH) از داخل و خارج ترمیم شود.

برای آشنایی بیشتر با جوشکاری در موتورخانه به مقاله جوشکاری لوله های موتورخانه مراجعه فرمایید.

 

کنترل انبساط دودکش فلزی

مقدار انبساط دودکش فلزی در حدود 1 میلی متر بر متر طول به ازای هر 50 درجه سانتی گراد افزایش دمای است.

قطر قطعه انبساط بایستی برابر با قطر دودکش فلزی در نظر گرفته شود. قطعه انبساط با اتصال جوشی لب به لب یا فلنج جوشی با دودکش وصل می شود.

در نقشه زیر، دو روش کنترل انبساط دودکش فلزی تک جداره نشان داده شده است. این جزئیات برای دودکش افقی یا قائم اجرایی است.

جزئیات شکل سمت چپ دودکش در کارگاه قابل ساخت می باشد ولی قطعه انبساطی قید شده در شکل راست، در کارخانه تولید می شود.

نحوه نصب و اصلاح دودکش موتورخانه 8

قرارگیری قسمت انتهایی دودکش موتورخانه

  • انتهای دودکش در محل نصب کلاهک باران گیر باید حداقل یک متر از کف بام و 60 سانتی متر از هر مانعی در فاصله سه متری از آن، بالاتر باشد.
  • اگر دودکش به هر دلیلی از دیوار نمای ساختمان خارج شود (شکل 5)، باید با رعایت فاصله ایمنی و نصب بست های فولادی مناسب، انتهای دودکش حداقل تا 60 سانتی متر بالاتر از جان پناه بام، بالا برده شود.
  • فاصله ایمنی دودکش موتورخانه از مصالح نسوختنی 10 سانتی متر و از مصالح سوختنی، 15 سانتی متر توصیه می شود.
  • فاصله های انتهای دودکش در این نقشه ها، حداقل های ایمنی را نشان می دهد. در هر طرح مشخص، با توجه به جهت باد و ساختمان های مجاور و نیز حداقل ارتفاع لازم دودکش برای دستگاه های گازسوز، در صورت نیاز، امکان دارد این فاصله ها افزایش یابد.
  • حالات مختلف موقعیت انتهای دودکش در نقشه های زیر دیده می شود. ارتفاعات نشان داده شده، بدون لحاظ کردن ارتفاع کلاهک دودکش است.

نحوه نصب و اصلاح دودکش موتورخانه 9

نحوه نصب و اصلاح دودکش موتورخانه 10

توجه: در نوشتن این مطلب، از محتوای کتاب مشخصات فنی عمومی تاسیسات مکانیکی ساختمان (جلد ششم) – نقشه ها جزئیات – قسمت دوم (نشریه شماره 6-128 معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری) استفاده شده است.

نصب، تعمیر و اصلاح کارکرد دودکش موتورخانه خود را به ما بسپارید.

کافیست با شماره مندرج در سایت تماس بگیرید تا همکاران واحد فنی، با حضور در محل، مجموعه خدمات مورد نیاز دودکش ساختمان شما را انجام دهند.

 

اشتراک گذاری این صفحه