موتورخانه چیست و اجزای تشکیل دهنده آن

در طراحی و نصب موتورخانه به عنوان قلب ساختمان و مهم ترین قسمت سیستم سرمایش و گرمایش ساختمان، باید حساسیت زیادی به خرج داد تا بتوان کاربردی ترین اجزای ممکن را برای آن انتخاب کرد.

ما در این مطلب پس از تعریف موتورخانه و معرفی تجهیزات به کار رفته در آن، آموزش طرز کار تاسیسات موتورخانه و روش افزایش بازدهی آن بررسی کرده و در نهایت شماتیک موتورخانه تاسیسات ساختمان را شرح خواهیم داد. پس از شما دعوت می کنیم که تا پایان این مطلب کاربردی با ما همراه باشید.

 موتورخانه چیست؟

به یک اتاق یا بخش جداگانه ای از یک ساختمان که کار آن نگهداری تجهیزات مکانیکی و الکترومکانیکی برای گرمایش یا سرمایش ساختمان های مسکونی، اداری، صنعتی و ... می باشد موتورخانه می گویند.

معمولاً در مکان های مسکونی یک اتاق برای راه اندازی شوفاژ موتورخانه کفایت می کند اما در محیط هایی مثل بیمارستان ها، هتل ها، کارخانه ها، با توجه به وسعت و متراژی که دارند باید از چندین اتاق برای راه اندازی شوفاژخانه کمک گرفت.

معمولاً موتورخانه های کوچک در زیرزمین خانه ها قرار دارند، اما در ساختمان های بزرگ تر به دلیل سنگینی تاسیسات و سر و صدای زیادی که ایجاد می شود، این سیستم در خارج از فضای ساختمان قرار می گیرد.

انواع تجهیزات موتورخانه و کارآیی هر کدام چیست؟

می توان گفت هدف تجهیزاتی که در سیستم موتورخانه به کار می روند، تهویه مطبوع و گرمایش ساختمان است که در این مسیر هر یک از اجزا وظیفه خاصی بر عهده دارند. بنابراین در ادامه نحوه عملکرد و نقش هر یک از آن ها را در تامین گرمای مورد نیاز ساختمان ها بررسی خواهیم کرد.

• دیگ یا بویلر موتورخانه

دیگ یا همان بویلرها از لحاظ مقاومت کاری به 3 دسته دیگ آب گرم، آب داغ و بخار تقسیم می شوند. همچنین از نظر جنس نیز آن ها را به دو دسته چدنی و فولادی تقسیم بندی می کنند.

به طور معمول به دلیل اینکه دیگ های چدنی، مقاومت پایینی در برابر فشار دارند، از آن ها در منازل مسکونی و یا در محل هایی که به سیستم قدرتمندی نیاز ندارند، استفاده می شود. علاوه بر این مقاومت پایین این دیگ ها باعث می شود که تنها با استفاده از سیال آب گرم کار کنند.

اما دیگ های فولادی به علت مقاومت زیادی که دارند، عمدتاً در ساختمان های بزرگ مورد استفاده قرار می گیرند و بالطبع آن قیمت بالاتری هم به نسبت دیگ های چدنی دارند. این دیگ ها با توجه به مقاومت بالایی که دارند برای هر 3 نوع آب گرم، آب داغ و بخار آب قابل استفاده می باشند.

روند کار دیگ ها به این صورت است که آب پس از ورود به دیگ و داغ شدن توسط مشعل، به کمک لوله های انتقال به شوفاژها و رادیاتورها منتقل می شود. بعد از این که آب سرد شد، مجدداً به دیگ موتورخانه برمی گردد و وقتی گرم شد دوباره به سمت شوفاژ، رادیاتور، فن کویل و ... حرکت می کند.

اگر می خواهید بدانید چگونه می توانید درجه دیگ و پمپ موتورخانه را تنظیم نمایید، کافیست بر روی لینک آن بزنید.

با مشاهده کلیپ زیر و گوش دادن توضیحات آقای اسماعیلی کارشناس تاسیساتی، می توانید با انواع دیگ آب گرم موتورخانه و همچنین مقایسه دیگ چدنی، فولادی و چالشی با یکدیگر آشنا شوید.

• مشعل موتورخانه

مشعل وسیله ای است که در دیگ ها ایجاد حرارت کرده و سوخت آن از نوع سوخت های فسیلی، مخصوصاً بنزین، گازوئیل و گاز شهری می باشد. پر کاربردترین نوع مشعل ها، مشعل گازسوز می باشد. مشعل ها در دو نوع دمنده دار و بدون دمنده در بازار عرضه می شوند که نوع دمنده دار آن دارای بازدهی بالاتر بوده و حرارت بیشتری تولید می کند ولی نوع بدون دمنده حرارت کمتری تولید کرده و در فضاهای کوچک مورد استفاده قرار می گیرد.

مشعل موتورخانه به طور همزمان سه عامل احتراق یعنی هوا، سوخت و جرقه را با هم ایجاد کرده و سبب تولید آتش و حرارت می شود. در ضمن دمای تولیدی این بخش از موتورخانه ساختمان از 80 تا بیش از 200 درجه سانتی گراد متغیر می باشد.

با مطالعه مطلب سرویس و تنظیم مشعل موتورخانه می توانید به اطلاعات کاملی در این مورد دست پیدا کنید.

اگر مایلید نکات بیشتری درباره وظیفه مشعل موتورخانه و انواع آن بدانید، از شما دعوت می کنیم با دقت کلیپ زیر را مشاهده نمایید.

• چیلر موتورخانه

چیلر یا سردکن در بخش سرمایشی موتورخانه کاربرد دارد که از این نظر نقش آن با نقش بویلر در فرآیند گرمایشی مشابه است. نحوه عملکرد آن به این شکل است که از طریق سیکل تبرید یا سرمایش، گرما را از آب گرفته و آن را خنک می کند. سپس این آب خنک به چرخه سرمایش وارد شده و از راه ترمینال های سرمایشی که در فضای داخلی ساختمان وجود دارند، دمای محیط را کاهش خواهد داد.

در چیلرهای تراکمی، فشار گاز توسط کمپرسور کاهش پیدا کرده و گازی که به کندانسور وارد می شود سرد شده و با از دست دادن حرارت به مایع تبدیل شده و به درون اپراتور وارد می شود و گرمای آب موجود در محدوده اپراتور را جذب می کند.

این رویه در چیلرهای جذبی هم به همین شکل است با این تفاوت که برای بالا بردن فشار گاز از روش دیگری استفاده می شود. این چیلرها هم مصرف انرژی کمتری دارند و هم صدای کمتری تولید می کنند. همین عامل باعث شده تا برای استفاده در موتورخانه پرطرفدارتر باشد. همچنین هزینه های تعمیر و نگهداری این بخش از تجهیزات موتورخانه به مراتب از چیلرهای تراکمی کمتر می باشد.

• پمپ موتورخانه

توجه داشته باشید که آب گرم یا سرد شوفاژخانه ها تنها با کمک سیستم های انتقال آب معمولی به ترمینال های ساختمان انتقال پیدا نمی کنند، بلکه در ساختمان های 2 یا 3 طبقه که از موتورخانه مرکزی استفاده می شود، باید برای ایجاد فشار در جریان آب و انتقال آن به سمت پایانه های گرمایشی و سرمایشی در تمام طبقات صورت گیرد. لازم به ذکر است که انتخاب و طراحی پمپ آب مناسب بر اساس تعداد طبقات، ترمینال ها و متناسب با آن ها در ابعاد و ظرفیت های مختلف انجام می شود.

به عبارت دیگر وظیفه پمپ شوفاژخانه، افزایش فشار آب و کمک به گردش آب درون سیستم موتورخانه می باشد. پس در واقع آب در سیستم گردش کرده و آب گرم درون آن مشابه پمپاژ قلب به حرکت درمی آید.

حال که با کارکرد پمپ موتورخانه آشنا شدید، می توانید مطلب سرویس و تعمیر پمپ های موتورخانه را هم در جهت تکمیل آن مطالعه نمایید.

آقای مهندس اسماعیلی، کارشناس تاسیساتی، در کلیپ زیر درباره انواع پمپ های موتورخانه و وظیفه آن ها نکات مفیدی را مطرح می کنند که به شما توصیه می کنیم حتماً آن را تماشا کنید.

• منبع انبساط موتورخانه

زمانی که آب در دیگ موتورخانه حرارت دیده و گرم می شود، انبساط پیدا کرده و حجم آن افزایش پیدا می کند که در این حالت ممکن است به دلیل انبساط به وجود آمده لوله های انتقال آب دچار ترکیدگی شوند.

بنابراین برای پیشگیری از وقوع این مشکل باید منبعی برای ذخیره آب در نظر گرفت تا لوله های انتقال آب، فشار زیادی را تحمل نکنند. از طرف دیگر وقتی که آب موجود در چرخه کم می شود این منابع وظیفه دارند تا میزان مشخصی آب را به چرخه آب منتقل کنند تا گرمایش منازل با مشکلی رو به رو نشود.

در صورتی که تمایل دارید به صورت تصویری با تعریف منبع انبساط موتورخانه و وظیفه آن آشنا شوید، پیشنهاد می کنیم فیلم زیر را تماشا کنید.

• لوله های انتقال دهنده

در سیستم سرمایش و گرمایش موتورخانه ها، لوله های آب سرد و گرم که به دلیل جلوگیری از هدررفت انرژی عایق شده اند، به صورت مجزا به کار می روند. لوله های مربوط به آب گرم از بویلر به سمت ترمینال های گرمایی می روند و لوله های مربوط به آب سرد نیز از بخش چیلر به ترمینال های سرمایی اتصال می یابند. پس می توان نتیجه گرفت که این لوله ها در موتورخانه وظیفه انتقال آب سرد یا گرم را بر عهده دارند.

• شیرآلات

یکی از اجزای لاینفک شوفاژخانه ها، شیرآلات هستند که استفاده از آن ها سبب دوام این تاسیسات می شود. از جمله شیرآلاتی که در این سیستم استفاده می شود، می توان به شیرهای پروانه ای، کشویی، دروازه ای، سوزنی و کروی اشاره کرد که جنس اغلب آن ها نیز از چدن، آلومینیوم، برنج و پلیمر می باشد.

• سختی گیر آب

اگر آب دارای عناصر کلسیم و منیزیم باشد، گفته می شود که آب دارای سختی است. این عناصر در موتورخانه ساختمان رسوب می کنند و کم کم سبب گرفتگی لوله ها، ورودی ها و خروجی های تجهیزات موتورخانه می شوند. طبیعتاً علاوه بر پاکسازی این تجهیزات که هزینه زیادی دارد، گرفتگی لوله ها هم باعث ایجاد خطر برای سیستم می شود و شما مجبور می شوید که هر چند وقت یک بار لوله ها را تعویض نمایید و یا موتورخانه را تعمیر نمایید.

برای جلوگیری از ایجاد این رسوبات لازم است که از سختی گیر آب کمک بگیرید تا بتوانید این املاح را از آب بگیرید و اجازه ندهید که لوله ها دچار رسوب گرفتگی شوند.

• رادیاتور

رادیاتور دستگاهی است که هدایت و انتشار گرمایش در داخل ساختمان ها را بر عهده دارد و حرارت خود را از آب گرم تامین می کند. این دستگاه در انواع مختلفی از جمله رادیاتور آلومینیومی، پنلی، فولادی و برقی در بازار عرضه می شود.

• ترموستات

برای تنظیم دمای آب از ترموستات استفاده می شود. وظیفه آن به این شکل است که اگر دمای آب از حد مشخصی بالاتر بود، مشعل را خاموش می کند و از این طریق دما را ثابت نگه می دارد تا دیگ موتورخانه نترکد.

• هوازدا یا دی اریتور

در موتورخانه های بزرگ بر خلاف موتورخانه های کوچک از هوازدا برای گرفتن اکسیژن، کربن دی اکسید و گازهای حل شده در آب استفاده می شود. این گازهای محلول در آب به خصوص اکسیژن سبب خوردگی یا زنگ زدگی شدید بخش های مختلف تاسیسات موتورخانه می شوند.

• ترمینال های گرما یا سرما

به وسیله ای که کار انتقال انرژی آب سرد یا گرم به محیط داخلی ساختمان را انجام می دهد، ترمینال گرمایشی یا سرمایشی می گویند. از جمله این ترمینال ها می توان به رادیاتور و فن کویل اشاره کرد که با توجه به آبی که به درون آن ها وارد می شود، نقش گرمایشی و سرمایشی خود را ایفا می کنند.

• مخزن کندانس

آب کندانس در نتیجه میعان انرژی بخار آب تجهیزات موتورخانه تولید می شود. وظیفه اصلی که مخزن کندانس بازی می کند این است که در مواقعی که آب سیستم موتورخانه قطع می شود، آب ذخیره خود را دوباره به چرخه دیگ بخار اضافه می کند. استفاده از این مخازن سبب صرفه جویی در مصرف انرژی، آب و فاضلاب شده و آلودگی هوا را نیز کاهش می دهد.

• سیستم کنترل هوشمند

امروزه در سیستم های سرمایشی و گرمایشی جدید از این سیستم کنترل هوشمند استفاده می کنند تا به جای این که مجبور باشند آن را به صورت دستی روشن و خاموش نموده و یا تنظیم کنند، از طریق این حسگرها و عملگرها این کار را انجام دهند. مثلاً بویلر می تواند یک عملگر باشد و مشعل آن از طریق فرمان سیستم پردازش مرکزی روشن و خاموش شود.

در کلیپ زیر آقای اسماعیلی کارشناس تاسیساتی به شما توضیح می دهند که اجزای اصلی موتورخانه شامل چه مواردی است.

فیلم معرفی اجزای موتورخانه

در فیلم زیر اجزای موتورخانه را مشاهده میکنید.

آیا می دانید طرز کار موتورخانه به چه صورت است؟

طرز کار این سیستم به این صورت است که آب پس از عبور از سختی گیر، وارد بویلر و یا چیلر می شود. سپس آب گرم و یا سرد تولیدی در لوله های جداگانه ای قرار می گیرد. بعد از آن نوبت به پمپ می رسد که وظیفه آن پمپاژ آب به همه لوله های آب سرد و گرم مصرفی و سیستم های سرمایشی و گرمایشی مثل فن کویل و شوفاژ می باشد.

نهایتاً بعد از این که آب سیستم های سرمایشی و گرمایشی تامین شد، محیط منزل در فصل زمستان، گرم و در فصل تابستان، خنک خواهد شد.

فیلم نحوه عملکرد سیستم و اجزا موتورخانه

در کلیپ زیر مهندس اسماعیلی نحوه کارکردن موتورخانه و اجزای موتورخانه را به شما توضیح می دهند.

چگونه می توان بازدهی سیستم موتورخانه را افزایش داد؟

برای بازدهی بیشتر سیستم و نگهداری موتورخانه، لازم است که چند نکته زیر را رعایت نمایید:

* اندازه دیگ و مشعل باید با هم تناسب داشته باشند.

* هر چند ماه یک بار باید دیگ موتورخانه را تمیز نمایید تا از ایجاد رسوب در آن جلوگیری نمایید.

* لوله های موتورخانه را عایق نموده و برای کنترل دما از ترموستات های موضعی مثل شیر ترموستاتیک رادیاتور کمک بگیرید.

* در مورتورخانه خانگی باید حتماً دریچه تهویه هوا وجود داشته باشد تا از گرم شدن دستگاه ها جلوگیری شود.

* لازم است دمای فضای منزل را در دامنه آسایش حرارتی استاندارد 18 تا 22 درجه سانتی گراد تنظیم نمایید.

* در منزل لباس گرم بپوشید و از پرده های ضخیم استفاده کنید تا بتوانید میزان اتلاف حرارتی از پنجره را کاهش دهید. همچنین می توانید یک یا دو لایه نایلون شفاف را بر روی پنجره نصب نمایید.

* با استفاده از مسدود کننده های مناسب، دریچه های کولر را ببندید.

* برای راندمان بهتر باید علاوه بر سرویس و تمیز کردن فن کویل ها، رادیاتورها را هم هواگیری نمایید و به هیچ عنوان روی آن ها را نپوشانید.

* به منظور افزایش بازتاب حرارتی باید از یک لایه فویل آلومینیومی در پشت رادیاتور استفاده نمایید.

* حتی الامکان از شومینه استفاده نکنید و دریچه خروجی آن را بسته نگه دارید. اما اگر هم از شومینه استفاده می کنید، دمای آن را روی 55 درجه تنظیم کرده و از مناسب بودن زاویه دریچه خروجی آن اطمینان حاصل کنید. در صورت امکان هم بهتر است که درب شیشه ای در جلوی آن قرار دهید تا اجازه ندهد که هوای گرم از فضا خارج شود.

آنچه باید از نقشه شماتیک موتورخانه بدانید

برای طراحی هر سیستم تاسیساتی از جمله موتورخانه، قطعاً به نقشه نیاز دارید تا بتوانید فضای مورد نیاز سیستم و چیدمان آن ها را به طور دقیق مشخص نمایید. بنابراین در این قسمت تعدادی از نقشه های شماتیک این سیستم را بررسی خواهیم کرد.

در این نقشه نشان داده شده است که آب گرم از طریق دیگ وارد کلکتور رفت شده و لوله ای بدون واسطه به منبع انبساط متصل شده است. همچنین دو لوله دیگر که یکی مربوط به آب گرم منبع دو جداره بوده و دیگری به آب گرم رادیاتورها مربوط است و بعد از شیر فلکه قرار دارند هم آب گرم را از طریق کلکتور رفت حمل می کنند.

پمپ سیرکوله آب گرم که در مسیر برگشت قرار دارد، مکش آب گرم از کلکتور برگشت را انجام داده و آن را به داخل می فرستد. از طرف دیگر آب سرد هم از بخش پایینی منبع دو جداره وارد جدار داخلی مخزن شده و بعد از این که گرم شد از طرف دیگر منبع خارج می شود.

دسترسی به آب گرم مصرفی هم توسط پمپ انجام می شود که وظیفه به گردش درآوردن آب گرم مصرفی بین مصرف کننده و منبع دو جداره را بر عهده دارد.

در نقشه بالا سیستم گرمایشی دارای دو دستگاه مخزن انبساط باز، دو دستگاه مخزن کویلی آب گرم، دو دستگاه دیگ آب گرم، سه دستگاه پمپ زمینی که البته یکی از آن به عنوان رزرو گذاشته شده و یک دستگاه سختی گیر با تانک نمک می باشد. همچنین برای این که آب گرم مصرفی به گردش درآید پمپ خطی هم قرار داده شده است.

اگر تمایل دارید که با دیگر نقشه های لوله کشی تجهیزات موتورخانه آشنا شوید، می توانید از طریق لینک آن اقدام نمایید.

جمع بندی

در این مطلب به طور کامل با تعریف موتورخانه و اجزای تشکیل دهنده آن آشنا شدیم و دانستیم که هر یک از اجزا چه وظایفی بر عهده دارند.

اما پر واضح است که این سیستم برای کارآیی و بازدهی بیشتر به سرویس های منظم احتیاج دارد تا نیاز نباشد که شما هزینه های زیادی را صرف تعمیرات و یا بازسازی تاسیسات موتورخانه نمایید.

چرا که قرار است این سیستم تاسیساتی، آرامش و آسایش شما را تامین نماید و گرما و یا سرمای مورد نیاز در ساختمان را برای شما تامین کند. اما اگر شما در نگهداری آن دقت نکنید، نه تنها با خرابی های پی در پی آرامش را از شما سلب می کند بلکه هزینه های زیادی را هم جهت تعمیر و بازسازی به شما تحمیل خواهد کرد.

برای کسب اطلاع از هزینه تعمیرات موتورخانه و همچنین تعمیر و نگهداری موتورخانه می توانید بر روی لینک آن بزنید و این مطلب را به طور کامل مطالعه نمایید.

در هر حال اگر شما هم معتقدید که پیشگیری بهتر از درمان است و نمی خواهید به قلب ساختمانتان صدمه وارد نمایید باید سرویس موتورخانه را در دستور کار خود قرار دهید.

به همین منظور ما به شما مجموعه تاسیسات 24 ساعته را پیشنهاد می کنیم که با تجربه و تخصص خود در زمینه نگهداری، تعمیر و سرویس موتورخانه شوفاژ می توانند در این راه کمک حال شما باشند.

اگر شما مشتریان عزیز خدمات تاسیساتی خود را به این مجموعه بسپارید، می توانید از امکان بازدید رایگان کارشناسان فنی ما نیز بهره مند شوید. در ضمن چنانچه در هر مرحله از پروژه، از کار مجری ما رضایت نداشته باشید، مجموعه متعهد می شود که بار دیگر همان خدمت بدون دریافت هزینه برای شما انجام دهد.

بنابراین دیگردلیلی برای تردید کردن وجود ندارد. کافیست همین الان از طریق پر کردن فرم درخواست سرویسکار و یا تماس با شماره تلفن های مجموعه سفارش خود را ثبت نمایید تا در سریع ترین زمان ممکن بتوانید از خدمات با کیفیت ما بهره مند شوید.

خلاصه ای از آنچه در این مطلب گفتیم

• در ساختمان های کوچک تر موتورخانه شوفاژ در زیرزمین بوده اما در ساختمان های بزرگتر برای این که سروصدای زیاد تاسیسات موتورخانه دیگران را آزار ندهد، آن ها را در بیرون ساختمان قرار می دهند.
• دیگ یا بویلر وظیفه گرم کردن آب در سیستم گرمایشی و چیلر وظیفه سرد کردن آب در سیستم سرمایشی بر عهده دارند.
• در صورت استفاده از سیستم کنترل هوشمند می توان به جای روشن و خاموش کردن دستی سیستم، آن را توسط حسگرها و عملگرها تنظیم و کنترل نمود.
• برای طراحی چیدمان و تعیین فضای مورد نیاز شوفاژخانه باید از نقشه کمک گرفت.

پرسش و پاسخ های متداول

* کار منبع انبساط چیست؟

به طور کلی می توان گفت منبع انبساط دو وظیفه بر عهده دارد:

1- کاهش فشار آب ناشی از گرما و بالا بردن حجم بخار آب در دیگ های موتورخانه و پکیج ها

2- جبران کردن کاهش فشار ناشی از کم شدن آب در سیستم های حرارت مرکزی

منابع: منبع 1، منبع 2، منبع 3، منبع 4، منبع 5

ضمانت جبران خدمات

تمامی خدمات مجموعه ما دارای ضمانت می باشد.

اگر به هر دلیلی مجری کار را به درستی انجام نداد و یا در زمان گارانتی پس از تحویل کار دوباره مشکل ایجاد شد، تاسیسات 24 ساعته متعهد به انجام صحیح توسط همان مجری یا ارسال متخصص دیگر بدون دریافت هزینه اضافه می باشد.

برخی از سوابق کاری مرتبط با سرویس و تعمیر موتورخانه و تجهیزات وابسته

تعویض منبع دو جداره آب گرم در ستارخان - آقای شیخی

تعمیر موتورخانه در مجیدیه - آقای مهدیزاده